Euskara eta Literatura.

Testu bateko perpausen artean dauden esangura aldetiko loturak (semantikoak) adierazteko, lokailuez baliatzen gara.

Lokailuen ezaugarriak:
- Testu mailako loturak gauzatzen dituzte.
- Hitz solteak dira (ez atzizkiak).
- Metatu egin daitezke, hau da, perpaus berean lokailu bat baino gehiago ager daiteke     (juntagailuak ez).
- Mugikorrak dira (juntagailuak baino mugikorragoak).
- Adberbio-izaera dute.

Lokailuak bost multzotan sailka ditzakegu:
. Emendiozkoak: aurretik esandakoari zerbait gehitu edo gaineratzeko, adibidez: bestalde, halaber, orobat, berebat, behintzat, segurik, behinik behin, bederen, bederik.
. Hautakariak: testuan adierazitako gauza edo ideien artean hautatzeko, adibidez: bestela, osterantzean, gainerakoan, gainontzean, ezpabere.
. Aurkaritzakoak: aurretik esandakoari aurkaritza adierazteko, adibidez: ordea, berriz, ostera, aldiz, aitzitik, bitartean, artean, alta, alabaina, dena dela, hala ere.
. Ondoriozkoak: testuan zehar esandakoaren ondorio gisako zerbait adierazteko, adibidez: beraz, bada, hortaz, orduan, honenbestez, horrenbestez, halatan.
. Kausazkoak: testu mailako kausazko loturak adierazteko, adibidez: izan ere, zeren, ze.

1 - Emendiozko lokailuak: emendatzeko edo gehitzeko erabiltzen dira.

• Ere: osagai bati egiten dio erreferentzia; honenbestez, ez da autonomoa eta ezin da bera bakarrik joan. Betiere aipatutako perpausaren elementu horren atzean eta ondo-ondoan kokatzen da.
• Gainera: aurretik esandako zerbait azpimarratzeko. Normalean, mendeko perpausaren hasieran doa.
• Bestalde: esandakoa indartzeko, perpausaren edozein lekutan koka daiteke.
• Halaber, orobat, berebat: aurretik esandakoari zerbait gehitzeko, perpausaren edozein lekutan doalarik.
• Behintzat, bederen, behinik behin: aurretik esandakoari zalantza kutsua eransteko. Ez dira neutroak; hiztunaren ustea adierazten dute.

                  Erraztasun handia dauka; BESTALDE, ordu asko sartu ditu.
                    Zuzendaria ados dago; Mikel eta Maite, HALABER, aldekoak dira.
                   Aurtengo konbenioan soldatak %6 igo dira; OROBAT, lan-orduak murriztu egin dira.
                   Merkeena zelako aukeratu genuen; BEREBAT, esan behar da kalitate handikoa dela.
                   Ni etorri naizenean, BEHINTZAT, lotan zegoen.
                   Anek eta Andonik, SEGURIK, bazekiten.
                   Besteak ez dakit; baina hau, BEHINIK BEHIN, apurtuta dago.
                   Utz iezadazu azaltzen, laburki BEDEREN (bada ere).                      
                   
                                   Informazio gehiago: klik.

2 - Lokailu hautakariak: Lokailu hautakariak gauza edo ideien arteko hautaketa adierazteko erabiltzen dira.

Beraz, edo eta ala juntagailuen baliokideak dira, adibidez:
          Ez edan gehiago edo mozkortuko zara.
          Ez edan gehiago; bestela mozkortuko zara.

• Bestela, osterantzean: bi erabilera nagusi ditu, baldintza eta murriztapena, "hori alde batera utzita" esapidearen antzeko esanahia duela.                                              Esaiozu egia; bestela, haserratuko da.
• Gainerakoan: balio murriztailea edo baldintzakoa.                                                     Jan agudo, gainerakoan ohera eramango zaitut.
• Ezpabere, ezperen: baldintza balioa du, eta beti perpausaren hasieran agertuko da. Zehaztapen bat egingo dugu, ezpabere, askok pentsa dezakete salbuespen bat dela.

                         Laguntza behar du; BESTELA, ez du lortuko.
                         Ahal baduzu, ondo; OSTERANTZEAN (BESTELA), neuk egingo dut.
                        Etxe zaharra da; baina, GAINERAKOAN, oso ondo dago.
                        Oso zurruna da; hala ere, GAINONTZEAN, oso irakasle ona da.
                        Txarto esaten badut, zuzendu; EZPABERE, ez dut sekula ikasiko.

3 - Aurkaritzako lokailuak: aldez aurretik esandako zerbaitekiko aurkaritza adierazteko erabiltzen dira.

Beraz, baina juntagailuaren antzekoak dira, adibidez:
                    Ez dut inoiz ikusi, baina berehala ezagutuko nuke.
                    Ez dut inoiz ikusi; hala ere, berehala ezagutuko nuke.

• Ordea, ostera, aldiz, berriz: antzekoak dira, eta oro har, perpausa hasieran, tartean, zein bukaeran ager daitezke. Ordeak, berriz, lekua murriztuagoa dauka.
• Aitzitik: lehenengo perpausa ezezkoa denean; bigarren perpausaren hasieran agertuko da.
• Hala ere: bigarren perpausaren hasieran kokatuko dugu. Eta eta baina juntagailuekin batera maiz agertzen da.
• Alabaina: bi adiera har ditzake: aurkaritza eta azalpena.
• Dena dela: nolanahi ere esapidearen baliokidea da eta normalean bi perpausen artean jartzen da.
• Haatik, horratik: bi erabilera ditu, alegia, aurkaritzako lokailu gisa ager daiteke edo harridura perpausetan.

                Hau sano polita da; beste hori, ORDEA, ez dut gogoko.
                 Atzizkiak atzean jartzen dira; aurrizkiak, BERRIZ, aurrean.
                 Hori merkeagoa da; beste hau, OSTERA, hobeto eginda dago.
                 Lehen oso txarra zen; orain, ALDIZ, onenetarikoa.
                 EZ daude zure kontra; AITZITIK, zu lagundu nahian dabiltza.
                 Denak saiatzen ziren bera laguntzen; eta bera, BITARTEAN gaizki esaka.
                Aspaldian zegoen hila; ALTA, ez ziren konturatu atzo arte.
                Ez zuen inor ezagutzen; ALABAINA, ez da beldurtu.
                Niri ere ez zait askorik gustatzen; DENA DELA, eginda dago.
                Ez dut uste ezer dakienik; HALA ERE, galdetu egingo diot.

4 - Ondoriozko lokailuak: ondorio kutsua dute.

Alegia, jarraian esango dena aurretik esandakoaren ondorioa dela adierazteko erabiltzen dira. Hau dela eta, ilatiboak edo kontsekutiboak esan ohi zaie.

• Beraz: dedukzioa egiteko erabiltzen da eta, oro har, bi perpausen artean agertzen da.
• Bada: hiru balio dauzka: ondorioa (= beraz), kausa (= zeren) eta hitz indargarri gisa.
• Hortaz: berazen baliokidea da.
• Orduan: baldintza kutsua du.
• Honenbestez, horrenbestez, hainbestez: erakusleetatik eratorriak dira, eta berazen balio bera dute.
• Halatan, hala: beraz lokailuaren baliokidea.

            Autoa hondatuta dago; BERAZ, oinez joan beharko dugu.
             Zu ez zinen egon; BADA, isilik egon.
             Goizean ikusi dut; HORTAZ, ez dago atzerrian.
             Ez nekien zer egin; ORDUAN, hona etortzea bururatu zitzaidan.
             Denbora agortu egin zaigu; HONENBESTEZ, amaiera eman beharko diogu.
             Gau osoa igaro zuen kalean; HORRENBESTEZ, hoztu egin zen.
             Gazte-gaztetatik izan zuen zaletasuna; HALATAN, segituan espezializatu zen.

5 - Kausazko lokailuak:  kausa kutsua gaineratzen dute. Nolabait, jarraian esaten dena aurretik esandakoaren zergatia edo azalpena dela adierazten dute.

• Izan ere: perpausaren hasieran ipintzen da, eta beste partikula batzuekin ere ager daiteke.
• Zeren: perpausaren hasieran agertzen da, eta "eta" izaten du, indargarri gisa.
• Alabaina: posizio guztietan ager daiteke.
• Bada: zeren lokailuaren parekoa da.

               Bota egin dut; IZAN ERE, oso zahartuta zegoen.
               Kontuz ibili; IZAN ERE, oso labainkor dago.
               Egia da; IZAN ERE, nik neuk ikusi dut.

LOKAILUAK LANTZEKO: HEMEN
                                                                                eta hemen.