Euskara eta Literatura.

. Deklinabidea. (Teoria: Kasu guztiak)

    . "Sendagilearengana joan": KLIK.

. Mugagabearen erabilera: KLIK. (Teoria eta ariketak).
   
    . Ariketa gehiago: KLIK. Eta KLIK. Eta beste klik, klik.

. Ariketa orokorrak: KLIK. eta klik.

. "-A" organikoa: teoria eta ariketa.

Narrazio literarioan testuinguru batean pertsonaia batzuek Aurrera eramaten dituzten ekintzak kontatzen dituzten testuak sartzen dira. Luzeraren arabera:

- Ipuinak eta kontaketak (narrazio literario laburrak).
- Nobelak edo eleberriak (narrazio literario luzeak).

IPUINA:
. Ia magikoki gertatzen diren ekintza harrigarriak kontatzen dituzten narrazio laburrak dira ipuinak.
. Ipuin zaharrak mendez mende errepikatu dira munduan zehar, horregatik, ia denek antzekotasun bat dute: nahiz eta era desberdinean kontatu, gai desberdinei buruz aritu eta pertsonaia desberdinak agertu, gertakizunen haría berdin samarra dute.
. Bestalde, erabat bereizturik daude haurrentzako ipuingintza eta helduentzakoa.

NOBELA:
. Nobelak ez du luzera finkorik, gai zehatzi, ezta estilo jakinik ere. Idazleak bere gustuen arabera idazten du. Hala ere, obra guztietan agertzen dira leku eta denbora batean kokatutako pertsonaiak eta ekintzak ere obra gehienetan gertatzen dira.
. Nobeletako ekintzek logika bat eduki behar dute eta nolabaiteko sinesgarritasuna ere bai.
. Nobelako gaiak desberdinak izan daitezke: maitasuna, dirua, gerra, ezkontza, abenturak... edo beraien arteko nahasketa.

IPUINA EDO KONTAKETAREN ELEMENTUAK:

. LEKUA: Kontatzen diren ekintzak nonbait gertatzen dira. Batzuetan leku hauek aipatu edota deskribatu egiten dira; beste batzuetan, berriz, nahiz eta zehaztuta ez azaldu, imajinatu egin daitezke.

. DENBORA: Ekintzak garai jakin batean gertatzen dira eta horrek ere garrantzi handia du. Batzuetan, denbora aipatu egiten da; beste batzuetan, xehetasunek adierazten digute zein garaitan kokatzen den istorioa.

. PERTSONAIAK: Ekintzetan parte hartzen duten aktoreak izango lirateke.
- Protagonista: ekintzetan zeregin garrantzitsuena dueña.
- Antagonista: protagonistaren aurka dagoen pertsona, taldea...
- Laguntzailea: protagonistari edo antagonistari bere helburua lortzen laguntzen diona.

. EKINTZAK: Narrazioetan beti dago hasiera eta amaiera bat, baina bi egoera horien artean zerbait gertatzen da, ekintza batzuk burutzen dira eta horien ondorioz, aldaketa ba ematen da pertsonaiengan.

Idazleak NARRATZAILE bat asmatzen du, beraz bereizketa bat egin beharra dago idazlearen eta narratzailearen artean: ipuina edo istorioa idazten duen pertsona idazlea da, eta narratzailea istorioa kontatzen duena.

Narratzaileak, istorioa kontatzeko hartzen duen ikuspuntuaren arabera:

- Narratzaile orojakilea: Ekintzetatik kanpo dago, vaina informazio guztia izan ohi du. Hirugarren pertsonan hitz egingo du.

- Narratzaile-pertsonaia: Narratzailea pertsonaia batekin identifikatzen da eta ekintzetan parte hartzen du (protagonista nahiz 2. mailako pertsonaia bezala). Lehen pertsonan hitz egingo du.

- Narratzaile-lekukoa: Ekintzetatik kanpo dago narratzailea eta ez daki ezer pertsonaiei buruz: ez daki zer pentsatzen eta zer sentitzen duten. Pertsonaien inguruko giroa eta ekintzak ikusi eta kontatu egiten ditu. Hirugarren pertsonan hitz egingo du.

IPUINAREN EGITURA:

. Hasierako egoera: Pertsonaiaren eta bere egoeraren aurkezpena (non? noiz?...)
. Arazoa: Arazoa sortzen da (zerk eragiten du hasierako egoeraren aldaketa?)
. Ekintzak: Arazoa konpontzeko, zer egiten dute pertsonaiek?
. Ondorioa: Burututako ekintzen emaitza da. Zein da pertsonaien ekintzen ondorioa?
. Amaierako egoera: Egoera orekatua izaten da berriro ere, baina hasierakoaren desberdina. Zein egoeratan aurkitzen dira pertsonaiak orain?

Narrazioaren egituran eman daitezkeen aldaketak:
- Hala ere, ipuinen egitura hau zabaldu egin daiteke, ekintza ugari eta desberdinak txertatuz.
- Narrazio batean zatiren bat falta daiteke (amaiera gabeko ipuina...).
- Idazleek pasarteen ordena aldatzen dute. Pasarte horiek denboraren araberako ordenan azaltzen ez badira, ordena kronologikoan ez daudela esaten da.

DENBORA ANTOLATZAILEAK:
Narrazio bateko zati-desberdinak era egokian lotu behar dira kontaketak osotasun bat eduki dezan eta ongi uler dadin.
Zatien arteko lotura hori zirutatzeko, narrazioetan nagusiki denbora antolatzaileak erabiltzen dira. Hauek gertakizun desberdinen ordena ulertzen laguntzen diote irakurleari.

Testu-antolatzaileak birpasatzeko: KLIK.

NOLA KONTATU PERTSONAIEK ESATEN DUTENA:
Narratzaileak istorioan ez du gertatu dena edota pertsonaiek egin dutena bakarrik kontatzen; hauek esaten dutena ere aipatzen du. Bi era desberdin daude:

- Estilo zuzena: Narratzaileak hitzez hitz erreproduzitzen du pertsonaiak esandakoa, pertsonaia bera hitz egiten ariko balitz bezala (elkarrizketak).

- Zeharkako estiloa: Narratzaileak itzulpen moduko bat egiten du eta pertsonaiak esandakoa bere hitzetan beste era batera adierazten du.

DESKRIBAPENA:
Narratzaileak ekintzen kontaketa momentu batez eten egin dezake eta pertsonaien eta lekuen desdribapenari tarte bat eskaini. Deskribapena, bada, narrazioarekin erabat loturik dago.
- Pertsonaien deskribapena: ezaugarri fisikoak, psikikoak...
- Leku deskribapena: errealak, magikoak, irudimenezkoak... Era orokorrean edo zehatz-mehatz. Xehetasun horiek ordena batean eta elkarrekin erlazionatuta azaldu behar dira.


. NARRAZIOA: Ezaugarri orokorrak.

Testua komunikazio ekintza baten ahozko edota idatzizko adierazpena da ; elkartutako hitzek mezu bat osatzen dute, koherentzia eta helburu batekin. 

Azalpenezkoak	Jakinaraztea:zergatik den,nolakoa den,zer den...	Testuliburuak, berriak,albisteak, erreportajeak,gidak, entziklopediak, alegiak...	Aurkezpena Garapena Ondorioak/ Laburpena
Argudiozkoak	Zerbait defendatzea, iritziak, jarrerak aztertzea.	Iritzi artikuluak,	Aurkezpena Garapena Ondorioak-Orokorrean
Konbentzigarriak	Konbentzitzea	Publizitatea	Leloa-Mezua Datuak
Jarraibide testuak	Irakastea	Sukaldeko errezetak, zerbait erabiltzeko prozesuak,arautegiak...	Eskema      (Pausoz pauso, ordena)
Literarioak	Ondo pasatzea, gozatzea	Narrazioak:ipuinak, eleberriak, komikiak, poesia, antzezlanak...	Hasierako egoera Arazoa Ekintzak Ondorioak Bukaera
Zientifikoak	Metodo zientifikoren bidez zerbait aztertzea	Artikulu zientifikoak, teknikoak...	Aurkezpena Datuak aurkeztu Datuen interpretazioa Ondorioak
Elkarrizketako eta gutun testuak	Zerbait kontatzea	Elkarrizketak, entrebistak, eskutitzak...	Hasierako agurrak Gaiaren aurkezpena Garapena Bukaerako agurrak

Hitzaurrean Saizarbitoriak erabiltzen duen hitza hona ekarriz, birmoldaketa baten aurrean gaude. Birmoldaketa hau egiteko arrazoi nagusien artean, "nobela han eta hemen sarriegi kaltetzen zuten desegokitasun narratiboez libratzea" izan dela aitortzen du idazleak, bestelako xehetasun aipagarrien artean; hala nola, lehen bertsioan agertzen zen forzeps-aren akats teknikoa zuzendu beharraren obsesioaren pisu astuna.
Kronika kutsuko hitzaurre honetan, Saizarbitoriak Egunero hasten delako-ren lehen argitalpenaren inguruko hainbat kontu interesgarri ere aipatzen ditu: argia ikusteko eskuizkribuek jarraitu zuten bidea, edizio ezberdinetako azaletan beti irudi berbera agertzearen inguruko anekdota, hiztegi kontuak... Baina bereziki, birmoldaketaren inguruko gogoetak bildu ditu. 
Aldaketa hauek irakurketan eragina duten ala ez, hori norberaren esku. 

Liburuaren egitura eta mamiari dagokionez ere bada zeresana. Egituran bi plano narratibo gurutzatzen dira: ezagutzen ez dugun berritsu amorratuaren kontakizuna eta abortatzea erabaki duen Gisele gaztearen istorioa. Duela berrogei urte euskaraz apurtzailea izan zen teknika honetara ohituta gaude egun, baina harrigarria da berritasun honen lehen lekukoa izan zenak teknikoki hain ongi funtzionatzea gaur egun ere.

Gaiari dagokionez, hona berriro idazlearen hitzak: "Bertan darabiltzadan edo nerabiltzan gaiak, immigrazioa, hezkuntza, sexua, abortua bera, pil-pilean daude oraindik".
Arlo honetan ere, urteak alferrik igaro direla ematen du eta tabuek tabu izaten jarraitzen dutela agerikoa da, gure egungo gizarte solidarioan abortatzen duten emakumeek duten oihartzun eta babes eza aipatzea besterik ez dago.  
Berritasunik galdu ez duen liburu eraberritua, egunero hasten delako...                                                                                                       
                                                                                                    Berria, 2007-07-22 (moldatua)





Egunerokoa, izatez, biografiaren azpigeneroa da, eta gehiago zehaztuta, autobiografiarekin  pareka daiteke.

Eguneroko  personal batean egunean zehar gertatu zaizkigun gorabeherak aipatzen ditugu, zer sentitu dugun une jakin batean, nola sentitzen garen.... Barneko kontuei buruzkoa izaten denez, lagunarteko hizkuntza izaten da nagusi. Eta, bakoitzak bere kontuei buruz jarduten duenez, lehen pertsonan   kontatu ohi dira. Egunerokoen artean, intimoenak direnak, barneko kontuen berri ematen digutenak, desio ezkutuak plazaratzen dituztenak, maitasun kontuak aireratzen dituztenak... hartuko ditugu hizpide.

Adibidea:

  ARIKETAK:

. Aditzak (Pertsona guztiak nahasirik): HEMEN.

. Ariketa gehiago: HEMEN.

. Euskaljakintza: HEMEN.

. Beste batzuk: HEMENTXE.

. Jokua: Aditzak.com